Odanızda oturuyorsunuz ve bir anda aç olmamanıza rağmen yemek yemek istediniz, tercihiniz genelde tatlıdan mı tuzludan mı yana olur? Mesela ben tatlı yemeden duramıyorum ama kimileri içinse tuzlu yemekler olmazsa olmaz. Peki neden tatlı tuzlu tercihlerimizde ayrılıyoruz? Aslında bu sorunun bir çok farklı cevabı var.
Tatlı Tuzlu Tercihlerindeki Genetik Faktörler
Tatlı-tuzlu tercihlerimizin birincil değişkenlik sebebi genetik alt yapımız. Vücudumuzun dil, damak ve bağırsak gibi çeşitli bölgelerinde algılayabildiğimiz 5 tat (acı, tatlı, tuzlu, ekşi, umami) için yaklaşık 10.000 tat reseptörü var ve her tat için spesifik bir reseptör yerine bir sürü varyant bulunuyor. Canlıdan canlıya da bünyede bulunan reseptör tipleri değişebiliyor, mesela kedilerimiz tatlı reseptörleri olmadığı için masalarımızdan arakladıkları tatlıların tadını algılayamıyorlar. Tatlı veya tuzlu sevdamız hem bu tat reseptörlerinin sayısına bağlıyken hem de bu reseptörlerin tadı algılama hassasiyetine bağlı değişebiliyor. Supertasterlar daha fazla ve daha hassas tat reseptörlerine sahip oldukları için herhangi bir tadı daha yoğun algılayabilir iken nontasterlar ise reseptör sayısının azlığından dolayı algıladıkları tattan tatmin olabilmek adına daha fazla yemeye ihtiyaç duyuyorlar. Supertasterların tuzlu besinleri algı yoğunluğundan ötürü daha az tüketilmesi beklenirken, acı tatları bastırdığı için daha fazla tuzlu besin tüketme eğiliminde oluyorlar. Aynı zamanda tükürükteki bir takım enzimlerin azlığı da tuzlu aşerme eğilimine sebep olabiliyor.
Çevresel Etmenlerin Tatlı Tuzlu Seçiminde Etkisi
Genetik faktörler kadar çevresel faktörlerin de bu konudaki etkisi oldukça yüksek. Tat alma duyusunun gelişimi anne karnında başlıyor bu yüzden annelerimizin hamileyken sıkça tatlı veya tuzlu yemesi gelecekte tatlıları veya tuzluları daha çok tercih etmemize sebep olabiliyor. Yaşadığımız coğrafi bölgelerdeki yemek kültürünlerinde ve ev yaşantımızda yer verilen tatlı tuzlu oranları da damak zevkimizi belirlememizde önemli bir rol oynuyor. Bunların dışında psikolojik olarak da tatlı veya tuzlu yemeyi tercih edebiliyoruz. Örnek verecek olursak, eğer çocukken mutlu olmanız için size lolipop verildiyse, gelecekte de mutlu olmak için tatlı besinler tercih etme ihtimaliniz yüksek oluyor ya da bir besin yüzünden yaşadığınız bir zehirlenme kötü bir anı ile eşleştiği için daha sonrasında o besin ve türevlerini tüketim oranınız azalabiliyor.
Aniden Tatlı veya Tuzlu Aşermenin Nedenleri
Normal tatlı veya tuzlu aşerme eğiliminin dışında anlık aşerdiğimiz yemekler ise vücudumuzun oluşturduğu fizyolojik bir sinyal olma eğilimine sahip. Eğer bünyemizdeki sodyum oranı azaldıysa veya stresli bir ruh haline sahipsek canımız tuzlu çekerken, enerjiye ihtiyacımız olduğunda veya duygudurum değişimlerine bağlı olarak canımız tatlı çekebilir. Mesela canımız çikolata çekiyorsa bunun sebebi vücudumuzdaki potasyum oranının düşmesi olabilir.
Tatlılar dopamin, tuzlular ise serotonin salgılanmasını tetikleyen kısacası her ikisi de duygudurumu düzenleyen ve mutlu eden besinler. Aslında günün sonunda tatlı veya tuzlu tercih etmemiz pek fark etmiyor çünkü yemek yemek her türlü mutlu ediyor, bizlere de sadece en sevdiğimiz atıştırmalığı veya canımız ne istiyorsa keyifle yemek kalıyor.
Kaynakça:
https://www.shape.com/lifestyle/mind-and-body/science-behind-your-sweet-tooth
https://recipes.howstuffworks.com/sweet-or-salty-food-preferences.htm
https://www.livingsafer.com/salty-or-sweet-what-you-crave-may-tell-you-something/
https://sites.psu.edu/siowfa15/2015/09/06/why-you-prefer-sweet-or-salty-food/